درمان ارتودنسی دندان با ابزارها و روش‌های متعددی همراه است که هر یک نقش منحصر به فردی در این مسیر دارند. پلاک دندان ارتودنسی یکی از این ابزارهاست که برخلاف بریس‌های ثابت، قابلیت جا به جایی دارد. این وسیله در مراحل مختلف ارتودنسی، به ویژه پس از برداشتن سیم و براکت، برای حفظ نتایج به دست آمده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نقش پلاک دندان در ارتودنسی صرفاً به نگهداری محدود نمی‌شود و در برخی از درمان‌ها، به عنوان عامل اصلی در حرکت دادن دندان‌ها به جایگاه مناسب به کار می‌رود. آشنایی با اینکه پلاک ارتودنسی چیست و چه تأثیری در روند درمان دارد، به درک بهتر مسیر ارتودنسی کمک می‌کند.
چنانچه برای درمان ارتودنسی به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید برای دریافت مشاوره رایگان با دکتر ایلناز حاج همتی فرم زیر را تکمیل کنید تا با شما تماس بگیریم.
رزرو وقت و مشاوره رایگان
پلاک دندان در ارتودنسی چیست؟
پلاک ارتودنسی دندان (Orthodontic Plate) از جنس پلاستیک فشرده ساخته می‌شود و ممکن است به صورت کاملا پلاستیکی یا ترکیبی از پلاستیک و فلز طراحی شده باشد. در نوع فلزی، وجود سیم‌ها و فنرهای مخصوص امکان اعمال نیرو به دندان‌ها را فراهم می‌کند تا آنها به موقعیت دلخواه منتقل شوند و یا در جای مناسب خود باقی بمانند.
همچنین بخوانید: درصورت شکستن پلاک ارتودنسی چیکار کنیم؟
پلاک دندان در ارتودنسی می‌تواند روی دندان‌های فک بالا، پایین یا هر دو فک قرار گیرد. این پلاک‌ها اغلب به صورت متحرک ساخته می‌شوند و در برخی مراحل ارتودنسی متحرک نقش اصلاحی دارند، در حالی که در مراحل دیگر، برای حفظ نتایج درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. اینکه پلاک دندان برای ارتودنسی چه ساختاری داشته باشد، به نیاز بیمار و تشخیص متخصص بستگی دارد.
انواع پلاک دندان برای ارتودنسی چیست؟
شناخت انواع پلاک دندان در ارتودنسی برای بیماران و درک فرآیند درمان بسیار حائز اهمیت است. متخصصین ارتودنسی با توجه به نیاز هر فرد، نوع مناسب پلاک را تجویز می‌کنند. در ادامه به معرفی انواع پلاک ارتودنسی دندان پرداخته‌ایم.
1. پلاک نگهدارنده متحرک هاولی (Hawley Retainer)
این نوع پلاک دندان ارتودنسی که ترکیبی از سیم فلزی و بدنه پلاستیکی است، یکی از متداولترین انواع پلاک دندان برای ارتودنسی محسوب می‌شود. هاولی کمک می‌کند بایت بیمار به تدریج در موقعیت مطلوب قرار گیرد. البته این نوع پلاک ظاهر مشخصی دارد و ممکن است برای برخی افراد آزاردهنده باشد.
2. پلاک نگهدارنده شفاف
این نوع پلاک متحرک دندان که از پلاستیک شفاف ساخته می‌شود، تقریبا نامرئی بوده و برای نگه داشتن دندان‌ها در موقعیت جدیدشان پس از درمان استفاده می‌شود. این مدل از پلاک ارتودنسی، علاوه بر حفظ فرم دندان‌ها، تا حدی از آنها در برابر ساییدگی نیز محافظت می‌کند.
3. پلاک نگهدارنده دائمی
این پلاک دندان در ارتودنسی از طریق سیم فلزی نازکی به پشت دندان‌ها چسبانده می‌شود و به صورت ثابت در دهان باقی می‌ماند. پلاک دائمی به دلیل عدم امکان گم شدن، انتخاب مناسبی برای بسیاری از بیماران است. با این حال، رعایت بهداشت دهان در صورت استفاده از آن نیازمند دقت بیشتری است.
4. پلاک تویین بلاک (Twin Block)
تویین بلاک از دو قطعه پلاک متحرک تشکیل شده و بیشتر برای کودکان در حال رشد استفاده می‌شود. این دستگاه با هدایت فک پایین به جلو، به اصلاح اوربایت کمک می‌کند و برای اثربخشی باید روزانه به طور کامل در دهان باشد.
5. دستگاه دیستال جت (Distal Jet)
این ابزار مخصوص ارتودنسی با عقب راندن دندان‌های آسیای بزرگ، فضای بیشتری برای رشد دندان‌های دائمی فراهم می‌کند. دیستال جت از اجزای فلزی و پلاستیکی تشکیل شده و مانند برخی پلاک‌های ارتودنسی، ممکن است موقتا بر گفتار و بلع اثر بگذارد.
6. پلاک وسیع کننده کام (Palatal Expander)
این وسیله برای افزایش عرض فک بالایی به کار می‌رود و مانند برخی پلاک‌های ارتودنسی با اعمال فشار تدریجی، به مرور باعث باز شدن قوس فک بالا می‌شود.
7. هدگیر معکوس
در موارد آندربایت (پیش آمدگی فک پایین)، هدگیر معکوس کمک می‌کند فک بالا به موقعیت جلوتر منتقل شود. این دستگاه اغلب همراه با پلاک دندان ارتودنسی یا بریس استفاده می‌شود.
8. دستگاه کریر کلاس ۲
این دستگاه عملکردی مشابه هدگیر دارد ولی ابعاد کوچک‌تری داشته و با کمک آن می‌توان دندان‌های فک بالا را بدون نیاز به کشیدن دندان، به عقب هدایت کرد.
همچنین بخوانید: درمان انحراف فک بدون جراحی
9. دستگاه وسیع کننده ویلیامز
این دستگاه ثابت برای پهن کردن فک پایین در زمانی استفاده می‌شود که دندان‌های شیری هنوز در دهان هستند. با عریض شدن فک، فضای بیشتری برای رویش دندان‌های دائمی ایجاد می‌شود.
10. بایت پلیت (Bite Plate)
وسیله‌ای کوچک و متحرک برای اصلاح دیپ بایت که مشابه دیگر انواع پلاک ارتودنسی دندان، باید تمام وقت در دهان قرار داشته باشد. این ابزار اغلب در ابتدای درمان به کار می‌رود.
11. فضا نگهدارنده
زمانی که یک دندان شیری زودتر از موعد از دست می‌رود، فضا نگهدارنده مانع از بسته شدن فضای خالی توسط دندان‌های کناری می‌شود. این ابزار ثابت معمولاً تا رشد کامل دندان‌های دائمی باقی می‌ماند.
| نام پلاک | نوع پلاک | کاربرد | مزایا | معایب |
| نگهدارنده هاولی | متحرک | حفظ موقعیت دندان‌ها پس از ارتودنسی | بادوام، قابل تنظیم | ظاهر سیم فلزی، کمی حجیم |
| نگهدارنده شفاف | متحرک | نگهداری دندان در جای جدید و محافظت از سایش | تقریبا نامرئی، محافظ سطح دندان، هزینه تعویض کمتر | آسیب‌پذیر در برابر حرارت بالا |
| نگهدارنده دائمی | ثابت | نگهداری بلندمدت دندان‌ها پس از ارتودنسی | گم نمی‌شود، بسیار ماندگار | دشواری در نخ دندان و بهداشت دهان |
| هدگیر معکوس | خارجی/ثابت | درمان آندربایت | کشیدن فک بالا به جلو | نیاز به استفاده مداوم، کمی ناراحت‌کننده |
| تویین بلاک | متحرک | اصلاح اوربایت، تحریک رشد فک پایین | تأثیر زیاد در کودکان، راحتی در استفاده | نیاز به استفاده تمام‌وقت ۶–۹ ماهه |
| دیستال جت | ثابت | حرکت دندان‌های آسیاب به عقب | باز کردن فضا، کاهش شلوغی دندان‌ها | تأثیر موقت بر گفتار، نیاز به مراقبت ویژه |
| وسیع‌کننده کام | ثابت | گسترش فک بالا در کودکان | ایجاد فضای بیشتر، قابل تنظیم | ممکن است فاصله موقت بین دندان‌ها ایجاد شود |
| کریر کلاس ۲ | ثابت | اصلاح بایت بدون کشیدن دندان | جایگزین هدگیر با حجم کمتر | مناسب برای مرحله قبل از بریس |
| ویلیامز | ثابت | گسترش فک پایین در دوران شیری | رفع ازدحام دندانی، مؤثر در سنین پایین | کاربرد محدود به سنین پایین |
| بایت پلیت | متحرک | اصلاح دیپ‌بایت در مراحل ابتدایی درمان | ساده و سبک، مؤثر در کنترل بایت | نیاز به استفاده ۲۴ ساعته |
| فضا نگهدارنده | ثابت | حفظ فضای دندان‌های شیری از دست رفته | جلوگیری از کج شدن دندان‌های دائمی | فقط در سنین پایین کاربرد دارد |
سن مناسب استفاده از پلاک ارتودنسی دندان
بهترین زمان برای استفاده از پلاک دندان در ارتودنسی معمولاً بین سنین ۶ تا ۱۵ سالگی است؛ یعنی زمانی که رشد فک و دندان‌ها در حال انجام است و می‌توان با کمترین مداخله، مشکلات ارتودنسی را به خوبی کنترل یا اصلاح کرد. به طور خاص، دستگاه‌های متحرک ارتودنسی در این بازه سنی می‌توانند به:
- اصلاح ناهنجاری‌های در حال شکل گیری
- آماده سازی کودک برای درمان‌های احتمالی آینده با بریس‌ها
- کاهش نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر در آینده
استفاده از پلاک ارتودنسی در کودکان لزوماً جایگزین درمان کامل ارتودنسی در نوجوانی یا بزرگسالی نیست، اما در بسیاری از موارد می‌تواند مسیر درمان را ساده‌تر، کوتاه‌تر و کم هزینه‌تر کند.
با توجه به تنوع پلاک‌ها (از جمله انواع متحرک، شفاف، دائمی و …) و نوع مشکل دندانی، تشخیص دقیق زمان شروع درمان تنها با مراجعه به ارتودنتیست امکان پذیر است. این بررسی می‌تواند از حدود سن ۶ سالگی آغاز شود؛ یعنی زمانی که دندان‌های دائمی شروع به رویش می‌کنند.
همچنین بخوانید: پولیش دندان بعد از ارتودنسی
قیمت پلاک دندان برای ارتودنسی
قیمت پلاک ارتودنسی بسته به نوع پلاک، شدت ناهنجاری دندانی، سفارشی بودن دستگاه و مدت درمان متفاوت است. همچنین عواملی مانند تعداد جلسات تنظیم، جنس قطعات بکار رفته و نیاز احتمالی به تعمیر نیز در هزینه نهایی تأثیر گذارند. در ادامه، یک نمای کلی از هزینه‌های متداول آورده شده است:
| نوع پلاک ارتودنسی | حدود قیمت (تومان) | توضیحات |
| پلاک ساده متحرک | ۲۰ تا ۲۵ میلیون | برای درمان‌های ابتدایی و ساده |
| پلاک فانکشنال | از ۵۰ میلیون به بالا | برای اصلاح رشد فک و ناهنجاری‌های شدیدتر |
| ریتینر (ثابت پس از ارتودنسی) | ۵.۰۰۰.۰۰۰ | نگهدارنده برای حفظ نتایج درمان |
| برداشتن ریتینر ثابت | ۲.۰۰۰.۰۰۰ | هزینه جداگانه برای برداشت دستگاه |
| تعمیر فیکس یا ریتینر | ۱.۰۰۰.۰۰۰ | در صورت شکستگی یا آسیب |
برای اطلاع دقیق از هزینه، لازم است توسط ارتودنتیست معاینه شوید؛ چرا که نوع پلاک مناسب و جزئیات درمان تنها پس از بررسی تخصصی قابل تعیین است.
کلام نهایی
پلاک دندان برای ارتودنسی یکی از روش‌های مؤثر و کم خطر برای اصلاح ناهنجاری‌های فک و دندان، به خصوص در سنین پایین است. اگرچه این پلاک‌ها جایگزین کاملی برای درمان ارتودنسی ثابت نیستند، اما می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات شدیدتر ایفا کنند. انتخاب بهترین نوع پلاک دندان ارتودنسی، تعیین سن مناسب برای شروع درمان و آگاهی از قیمت و مراقبت‌های لازم، همگی نیازمند مشاوره با متخصص ارتودنسی است.
آنچه موفقیت درمان با پلاک ارتودنسی را تضمین می‌کند، پیگیری منظم، رعایت بهداشت دهان و همکاری کامل با توصیه‌های متخصص است. پس اگر به دنبال سلامت دندان‌ها و نظم آنها هستید، از همین حالا اقدامات لازم را برای سلامت دندان‌های خود یا فرزندتان آغاز کنید.
برای مشاوره رایگان و رزرو نوبت با شماره‌های 02146019129 | 09305155012 تماس بگیرید.
سوالات متداول پلاک دندان ارتودنسی
1. پلاک دندان در ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد؟
پلاک دندان در ارتودنسی نوعی وسیله دندانی است که برای اصلاح ناهنجاری‌های فک و ردیف کردن دندان‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه معمولاً متحرک است و به بهبود عملکرد جویدن، صحبت کردن و زیبایی لبخند کمک می‌کند.
2. مدت زمان لازم برای مشاهده نتیجه از پلاک ارتودنسی چقدر است؟
اثربخشی پلاک‌های ارتودنسی معمولاً در چند ماه ابتدایی نمایان می‌شود. اما طول دوره درمان بسته به نوع ناهنجاری و میزان استفاده منظم از پلاک می‌تواند بین ۶ ماه تا ۲ سال متغیر باشد.
3. آیا استفاده از پلاک ارتودنسی درد دارد؟
در ابتدای استفاده ممکن است کمی درد یا ناراحتی در دهان و دندان‌ها احساس شود که این مسئله طبیعی است و معمولاً در چند روز اول کاهش می‌یابد. پس از عادت دهان به پلاک، درد کاملاً از بین می‌رود.
4. آیا می‌توان هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی غذا خورد؟
بله، اما بهتر است از مصرف غذاهای سفت، چسبنده یا شکننده خودداری شود تا پلاک آسیب نبیند. با گذشت زمان و عادت به دستگاه، غذا خوردن راحت‌تر خواهد شد.
5. آیا پلاک ارتودنسی برای همه مناسب است؟
خیر، افرادی که دچار بیماری‌های فعال لثه یا مشکلات خاص دندانی هستند، باید ابتدا با ارتودنتیست مشورت کنند. انتخاب نوع درمان به شرایط دهان و دندان هر فرد بستگی دارد.
6. آیا پلاک ارتودنسی به دندان‌ها آسیب می‌زند؟
در صورتی که پلاک به درستی طراحی و به موقع تنظیم شود، نه تنها آسیبی به دندان‌ها نمی‌زند، بلکه موجب بهبود وضعیت فک و دندان خواهد شد. اما استفاده نادرست یا تنظیم نشدن صحیح آن ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.
منابع:
